რომელი საკვებდანამატები გამოვიყენოთ ჰორმონების ბალანსისთვის?

ადამიანის სხეულში 50-ზე მეტი ჰორმონი არსებობს, მათ ასევე უწოდებენ ქიმიურ მესენჯერს, რომლებსაც ენდოკრინული ჯირკვლები გამოიმუშავებენ. ეს ნივთიერბები ცირკულირებს თქვენს სისხლში და არეგულირებს მრავალ ბიოლოგიურ ფუნქციას, რეპროდუქცით დაწყებული  ენერგიის გამომუშავებით დამთავრებული.

როდესაც ჰორმონები დაბალანსებულია, თავს ჯანმრთელად გრძნობთ და გაქვთ მუდმივი ენერგია. მაგრამ როდესაც ისინი დისბალანსირებულია, თავს არაჯანსაღად გრძნობთ და თქვენი ენერგიის დონე ეცემა.

ჰორმონალური დისბალანსი შეიძლება რამდენიმე მიზეზის გამო მოხდეს - თქვენი სხეული შეიძლება გამოიმუშავებდეს ერთ ან რამდენიმე ჰორმონის ძალიან ბევრს ან ძალიან ცოტა რაოდენობას, რის გამოც მათი სეკრეცია ირღვევა.

ჰორმონალური დისბალანსის მიზეზი შეიძლება იყოს მრავალი ფაქტორი, მათ შორის ცხოვრების არაჯანსაღი წესის.(უმოქმედობა, არაჯანსაღი კვება, არასაკმარისი ძილი, ქრონიკული სტრესი, სამედიცინო პრობლემები, გარკვეული მედიკამენტები და გენეტიკური მიდრეკილება.)

ჰორმონალური დისბალანსის გავრცელებული ნიშნები და სიმპტომებია:

დაღლილობა

უძილობა

ლიბიდოს დაქვეითება

ყაბზობა

თმის გათხელება

გულისცემის გახშირება ან შემცირება

შფოთვა

არარეგულარული ციკლი

აკნე

ჰორმონების ბუნებრივად დაბალანსება იწყება ჯანსაღი კვების, სტრესის მართვისა და საკმარისი ძილი მეშვეობით.

გარდა ამისა, მიზნობრივად შერჩეული საკვებდანამატების მიღებაც ამარტივებს ჰორმონების ბალანსს, ესენია: D ვიტამინი, თუთია, ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავები, B ვიტამინები და მაგნიუმი. მათი მეშვეობით თქვენ შეძლებთ:

ორგანიზმს მიაწოდოთ ჰორმონების წარმოსაქმნელად საჭირო ძირითადი საკვები ნივთიერებები.

ჰორმონების რეგულირება ჰორმონალურ რეცეპტორებთან ურთიერთქმედებით.

ორგანიზმიდან გარკვეული ჰორმონების ჭარბი რაოდენობის მოცილებით.

ვიტამინი D

A, E და K ვიტამინების მსგავსად, D ვიტამინი ცხიმში ხსნადია.

ამერიკელების 40%-ზე მეტს აქვს D ვიტამინის დეფიციტი. ეს იმიტომ ხდება, რომ ადამიანების უმეტესობა საკმარის დროს არ ატარებს მზეზე. ჰაერის დაბინძურების ზრდამ ასევე შეამცირა მზის სხივების ზემოქმედება. მუქი კანის მქონე ადამიანები და ხანდაზმული ადამიანები ასევე ნაკლებ D ვიტამინს გამოიმუშავებენ მზისგან.

D ვიტამინი აუცილებელია კარგი ჯანმრთელობისთვის და მრავალ როლს ასრულებს. ის მხარს უჭერს თქვენს იმუნურ სისტემას, ეხმარება ორგანიზმს ვირუსებთან და ბაქტერიებთან ბრძოლაში.

კუნთებს D ვიტამინი სჭირდებათ მოძრაობისთვის, უჯრედებს ზრდის რეგულირებისთვის, ხოლო ნერვებს - სხეულსა და ტვინს შორის გლუვი კომუნიკაციისთვის. როგორც ჩანს, D ვიტამინი ასევე დადებითად მოქმედებს ფსიქიკურ და კოგნიტურ ჯანმრთელობაზე.

 

ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების დონე

ფარისებრ ჯირკვალს ასევე სჭირდება D ვიტამინი ნორმალური ფუნქციონირებისა და ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების ბალანსის შესანარჩუნებლად. ეს მნიშვნელოვანია, რადგან ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები არეგულირებენ მრავალ ფიზიოლოგიურ ფუნქციას, მათ შორის მეტაბოლიზმს, გულისცემას, საჭმლის მონელებას, ზრდას და სხეულის ტემპერატურას.

მიუხედავად იმისა, რომ ზუსტად არ არის ცნობილი, თუ როგორ მოქმედებს D ვიტამინი ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციაზე, კვლევებმა აჩვენა, რომ D ვიტამინის საკვებდანამატები ხელს უწყობს ფარისებრი ჯირკვლის დაცვას ანტითირეოიდული ანტისხეულების დონის შემცირებით.

პაციენტების მეტაანალიზმა, რომლებსაც ჰიპოთირეოზის გავრცელებული ფორმა, ჰაშიმოტოს თირეოიდიტი, აქვთ, აჩვენა, რომ ამ დაავადების მქონე პირებს მნიშვნელოვნად დაბალი ჰქონდათ D ვიტამინის დონე.

ინსულინის მგრძნობელობა

კვლევამ ასევე აჩვენა, რომ D ვიტამინის საკვებდანამატებს შეუძლიათ ინსულინის მგრძნობელობის გაუმჯობესება დიაბეტით დაავადებულ ადამიანებში. რანდომიზებულმა კლინიკურმა კვლევამ აჩვენა, რომ დიაბეტით დაავადებულ ადამიანებს, რომლებიც ყოველდღიურად იღებდნენ 4000 საერთაშორისო ერთეულს (IU) ვიტამინ D-ს, დროთა განმავლობაში აღენიშნებოდათ ჰემოგლობინის A1C დონის მნიშვნელოვანი შემცირება, რაც სისხლში შაქრის დონის საზომია.

სქესობრივი ჰორმონები

D ვიტამინი ასევე მონაწილეობს სტეროიდული ჰორმონების და როგორც მამრობითი, ასევე მდედრობითი სქესის სასქესო ჰორმონების, მათ შორის ტესტოსტერონის, ესტროგენის და პროგესტერონის გამომუშავებაში.

350-ზე მეტ რეპროდუქციული ასაკის ქალზე ჩატარებულმა ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ D ვიტამინის დონე კორელაციაშია ნაყოფიერებისთვის მნიშვნელოვან რამდენიმე ჰორმონთან. მეტაანალიზმა აჩვენა, რომ D ვიტამინის საკვებდანამატების ყოველდღიური ზომიერი რაოდენობით მიღებამ შეიძლება გააუმჯობესოს უნაყოფობის მქონე ქალების ორსულობის მაჩვენებელი.

დამატებითმა კვლევებმა დაადგინა კავშირი D ვიტამინსა და ტესტოსტერონის დონეს შორის. მამაკაცებს, რომლებსაც სისხლში D ვიტამინის დაბალი დონე აქვთ, ასევე ტესტოსტერონის დაბალი დონე აქვთ და პირიქით. D ვიტამინის საკვებდანამატები ასევე ზრდის ტესტოსტერონის დონეს მამაკაცებში.

თუთია

თუთია არის მიკროელემენტი, რომელიც თქვენს ორგანიზმს სჭირდება მცირე რაოდენობით ჰომეოსტაზის შესანარჩუნებლად და სათანადო ფუნქციონირებისთვის. ის აუცილებელია ზრდის, განვითარებისა და რეპროდუქციისთვის და ხელს უწყობს იმუნურ სისტემას, კანის ჯანმრთელობას და ჭრილობების შეხორცებას. თუთიას აქვს ანტიოქსიდანტური თვისებები, იცავს უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების დაზიანებისგან. ის აუცილებელია გემოსა და სუნისთვის და ხელს უწყობს სისხლის შედედებას.

ჰორმონალურ ბალანსთან დაკავშირებით, თუთია ხელს უწყობს რამდენიმე ჰორმონის, მათ შორის ესტროგენის, პროგესტერონის, ტესტოსტერონის და კორტიზოლის ფუნქციონირებას და გამომუშავებას. ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ ინტრავენური თუთია თრგუნავს სტრესის ჰორმონის კორტიზოლის სეკრეციას.

ფარისებრი ჯირკვალი და რეპროდუქციული ჯანმრთელობა

ფარისებრ ჯირკვალს და რეპროდუქციულ სისტემას ასევე სჭირდება თუთია სათანადო ფუნქციონირებისთვის. მცირე კვლევამ აჩვენა, რომ თუთიის დანამატები დადებითად მოქმედებს ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების დონეზე.

თუთიის საკვებდანამატები ასევე შეიძლება დაეხმაროს პოლიკისტოზური საკვერცხეების სინდრომის (PCOS) სიმპტომების გაუმჯობესებას, განსაკუთრებით ქალებში, რომლებსაც უჭირთ სისხლში ლიპიდების და გლუკოზის დონის რეგულირება.

რეპროდუქციული ასაკის ქალების დაახლოებით 5-10%-ს აქვს PCOS. რეპროდუქციული ჰორმონების დისბალანსი იწვევს PCOS-ს და შეიძლება გავლენა მოახდინოს ქალის რეპროდუქციულ, მეტაბოლურ, ფსიქიკურ და ზოგად ჯანმრთელობასა და გარეგნობაზე.

თუთია ხელს უწყობს მენსტრუალური ციკლის რეგულირებას ფოლიკულის მომწიფებისა და ესტროგენის რეცეპტორების ფუნქციის მხარდაჭერით. თუთიის ქალის რეპროდუქციული სისტემის რამდენიმე დარღვევაზე ზემოქმედების შესახებ კვლევის მიმოხილვამ აჩვენა, რომ თუთიის დანამატებმა შეიძლება გააუმჯობესოს PCOS, შეამციროს ტკივილი პირველადი დისმენორეის (მტკივნეული მენსტრუალური ციკლი) დროს და შეამსუბუქოს მენოპაუზის სიმპტომები.

კიდევ ერთმა კვლევამ დაასკვნა, რომ 31 მილიგრამი თუთიის მიღება დღეში სამჯერ, მენსტრუაციამდე ერთიდან ოთხ დღემდე, ხელს უწყობს ტკივილისა და საშვილოსნოს სპაზმების შემცირებას.

მამაკაცებში თუთია შეიძლება დაეხმაროს ტესტოსტერონის დონის დაბალანსებას. რვა კლინიკური კვლევის  მიმოხილვამ დაასკვნა, რომ „თუთიის დეფიციტი ამცირებს ტესტოსტერონის დონეს, ხოლო თუთიის დანამატები აუმჯობესებს ტესტოსტერონის დონეს“.

მკვლევარებმა ასევე აღმოაჩინეს, რომ თუთიის დანამატების ზომიერი დოზა სასიცოცხლო როლს ასრულებს ანდროგენების, ჰორმონების ჯგუფის, გაუმჯობესებაში, რომლებიც აკონტროლებენ კუნთებისა და ძვლების ზრდას, ხმის ცვლილებას და მამაკაცებში სექსუალურ განვითარებას.

თუთიის დეფიციტმა მამაკაცებში შეიძლება გამოიწვიოს იმპოტენცია და სექსუალური განვითარების შეფერხება. გარდა ამისა, თუთიამ შეიძლება ხელი შეუწყოს პროსტატის შემცირებას და შეაჩეროს კეთილთვისებიანი პროსტატის ჰიპერპლაზია (BPH).( ტესტოსტერონისა და ესტროგენის დისბალანსი)

ომეგა-3

ომეგა-3 ჯანსაღი ცხიმებია, რომლებიც ორგანიზმის უჯრედული მემბრანების ნაწილია და ჰორმონების წინამორბედები. ისინი ეხმარებიან უჯრედებს სწორად ფუნქციონირებაში, ამცირებენ ანთებას,და ხელს უწყობს ფსიქიკურ და კოგნიტურ ჯანმრთელობას, ასევე გულ-სისხლძარღვთა და ენდოკრინულ სისტემებს.

ომეგა-3-ს შეუძლია გააუმჯობესოს გულის ჯანმრთელობა საერთო ქოლესტერინის, დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების „ცუდი“ ქოლესტერინის და ტრიგლიცერიდების შემცირებით. კვლევები ვარაუდობენ, რომ ომეგა-3 შეიძლება სასარგებლო იყოს რევმატოიდული ართრიტის სამკურნალოდ.

ნაყოფიერება და რეპროდუქციული ჯანმრთელობა

ჰორმონალური ბალანსის თვალსაზრისით, ომეგა-3 არის ჰორმონების წინამორბედი, რომელსაც ეიკოზანოიდები ეწოდება და რომლებიც როლს ასრულებენ გავრცელებული დაავადებების პრევენციასა და მკურნალობაში.

მათ შეუძლიათ ხელი შეუწყონ დისმენორეის (პათოლოგიური მენსტრუაციის) შემცირებას ანთების საწინააღმდეგო ეიკოზანოიდების (ომეგა-3-ისგან დამზადებული) და პროანთებითი ეიკოზანოიდების (ომეგა-6 ცხიმოვანი მჟავებისგან დამზადებული) ბალანსის გაზრდით.

უნაყოფობის პრობლემების მქონე ქალებისთვის, ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავების საკვებდანამატების სახით მიღებამ შეიძლება ხელი შეუწყოს ორსულობას პროსტაციკლინისა და თრომბოქსანის თანაფარდობის გაზრდას, ეს არის ორი ჰორმონი, რომლებიც მონაწილეობენ სისხლძარღვების გაფართოებასა და შევიწროებაში.

კვლევები აჩვენებს, რომ ორსულობის დროს ომეგა-3-ის მიღებამ შეიძლება მნიშვნელოვნად შეამციროს ნაადრევი მშობიარობის და დაბალი წონის დაბადების რისკი.

მაგნიუმი

მაგნიუმი მონაწილეობს 300-ზე მეტ მეტაბოლურ რეაქციაში. ის საჭიროა ცილების მეტაბოლიზმისთვის, დნმ-ის რეპლიკაციისთვის და რნმ ტრანსკრიფციისთვის. მინერალი ასევე წარმოქმნის ენერგიას, აკონტროლებს სისხლში გლუკოზის დონეს და უზრუნველყოფს გულისა და ნერვული სისტემის სწორად ფუნქციონირებას.

კალციუმის და D ვიტამინის მსგავსად, მაგნიუმი აუცილებელია ძვლის შესანარჩუნებლად. ის პირდაპირ მოქმედებს ძვალზე ძვლის უჯრედების ფორმირების მხარდაჭერით და ირიბად პარათირეოიდულ ჰორმონზე ზემოქმედებით, რომელიც ასტიმულირებს ძვლის რემოდელირებას.

მაგნიუმისა და ჰორმონების თვალსაზრისით, მინერალი ხელს უწყობს ინსულინის, ესტროგენის, პროგესტერონის, ტესტოსტერონის, DHEA-ს და ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების წარმოებას, რეგულირებას და სეკრეციას. ის ასევე ხელს უწყობს თირკმელზედა ჯირკვლებს, რომლებიც გამოიმუშავებენ სტრესის ჰორმონ კორტიზოლს.

სასარგებლოა მე-2 ტიპის დიაბეტისთვის

ვინაიდან მინერალი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს გლუკოზის მეტაბოლიზმში, მაგნიუმის დანამატები შეიძლება სასარგებლო იყოს მე-2 ტიპის დიაბეტის და ინსულინრეზისტენტობის სამკურნალოდ, მდგომარეობის დროსაც ორგანიზმი გამოიმუშავებს ინსულინს, მაგრამ უჯრედები სათანადოდ არ რეაგირებენ.

 მეტა ანალიზმა აჩვენა, რომ მაგნიუმის მიღება უკუპროპორციულად იყო დაკავშირებული მე-2 ტიპის დიაბეტთან. ეს იმაზე მიუთითებს, რომ მაგნიუმის გაზრდილმა მოხმარებამ შეიძლება შეამციროს მე-2 ტიპის დიაბეტის რისკი. კვლევების მიმოხილვამ აჩვენა, რომ მაგნიუმის დანამატებმა შეამცირა ინსულინრეზისტენტობა.

სისხლში შაქრის რეგულირების როლის გამო, მაგნიუმს შეუძლია ხელი შეუწყოს ჰორმონალური წონის მატების მართვას. პოლიკისტოზური საკვერცხეების სინდრომის მქონე 60 ქალზე ჩატარებულმა ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ მაგნიუმის დანამატები (250 მილიგრამი დღეში რვა კვირის განმავლობაში) ამცირებენ სხეულის მასის ინდექსს (BMI) და ტესტოსტერონის დონეს.

სტრესის მართვა

თუ ქრონიკული სტრესის გამო თქვენი ჰორმონები დისბალანსირებულია, მაგნიუმი შეიძლება დაგეხმაროთ. მაგნიუმი მხარს უჭერს თირკმელზედა ჯირკვლებს კორტიზოლის გამოყოფის რეგულირებით, რომელიც თირკმელზედა ჯირკვლების მიერ გამომუშავებული მთავარი სტრესის ჰორმონია. ის ასევე გავლენას ახდენს ჰიპოთალამუს-ჰიპოფიზურ-თირკმელზედა ჯირკვლის (HPA) ღერძზე, ამცირებს გამოყოფილი კორტიზოლის რაოდენობას და ამცირებს სტრესზე საერთო რეაქციას.